De betekenis van de bibliotheek
- BEGRIP: B1 Bewust zijn van de medialisering van de
- 25 feb 2016
- 2 minuten om te lezen
De betekenis is een dynamisch begrip
De betekenis van een begrip, is dynamisch en kan in de loop der tijd veranderen onder invloed van voortschrijdend inzicht van een gemeenschap. Neem bijvoorbeeld het concept: “Bibliotheek”. “Bibliotheek betekent letterlijk ‘boekbewaarplaats’” aldus Boudewijn Buch (Bibliotheken, 1985, p.24).
Als we dit concept a la Peirce gaan analyseren:
Iconisch: geordende boeken bij elkaar
Indexicaal: boeken met een uitleenbon kunnen geleend worden
Symbolisch: bibliotheek wordt kenmerk van een gebouw waar zich kennis bevindt
De openbare bibliotheek is opgericht als leeszaal en uitleencentrum van boeken. De bedoeling van deze eerste openbare bibliotheken was om het volk te verheffen. Mensen die thuis geen boeken hadden, konden in de bibliotheek terecht om meer kennis te vergaren. De bibliothecaris was een wijze persoon die ze hierbij kon helpen. De bibliotheek werd dan ook gezien als een gebouw waar zich kennis bevindt.
Maar de betekenis is een dynamisch begrip. De bibliotheek wordt nog wel geassocieerd met het iconische begrip van een verzameling geordende boeken bij elkaar. Maar door de ontlezing worden de boeken steeds minder uitgeleend. Bovendien wordt de bibliotheek niet meer gezien als een gebouw waar men kennis vergaart. Internet is nu de eerste bron waar mensen hun kennis ophalen. Consequentie is dat de bibliotheek moet gaan nadenken over haar nieuwe rol in de maatschappij. Heeft ze nog bestaansrecht en hoe kan dat ingevuld gaan worden?
Een metafoor
Bibliotheken hebben zich de laatste jaren geprofileerd door middel van metaforen: warenhuis van kennis en informatie, centrum voor ontwikkeling en educatie, encyclopedie van kunst en cultuur en een podium voor ontmoeting en debat. Zou dit helpen om de bibliotheek bestaansrecht te geven? Een warenhuis verwijst naar een winkel waar je verschillende soorten items kunt kopen, een centrum verwijst naar een centrale plek waar je naartoe gaat, een encyclopedie verwijst naar een verzameling boeken waar alle kennis in is verzameld en een podium verwijst naar een plek met een verhoging waar mensen op gaan staan die iets te verkondigen hebben.
Maar warenhuizen sluiten hun deuren, mensen trekken niet meer naar de centra van steden die nu leegstand laten zien, encyclopedieën worden niet meer gebruikt en mensen zijn niet meer op de been te krijgen om naar een podium te gaan. Het zijn verouderde metaforen, die vragen om herbezinning.
Bestaansrecht
De bibliotheek moet in transitie. Oorspronkelijk was het een instelling 1.0 waarbij de mensen vanzelf naar de bibliotheek toekwamen en de bibliotheek de informatie verzamelt voor de mensen; een top-down benadering. Met de nieuwe kernwaarden, geformuleerd als metaforen, richtte de bibliotheek zich ook op het brengen van toegevoegde waarde en werd het een instelling 2.0; een situatie met meer interactie tussen klant en bibliotheek. Maar als de bibliotheek haar bestaansrecht wil behouden, zal zij moeten veranderen in een instelling 3.0: een netwerkorganisatie die mensen en instellingen met elkaar verbindt, die de kaders doorbreekt en alternatieven bedenkt. Zou het mogelijk zijn? Het rapport “Bibliotheek van de toekomst: knooppunt van kennis, contact en cultuur” geeft een aanzet hiervoor.
Van belang hierbij is dat de bibliotheek als 'vitale schakel in de kennissamenleving', zich vooral gaat toeleggen op het ontwikkelen van haar mediawijze competenties en gaat toewerken naar haar eigen digitale geletterdheid. Pas dan zal het als knooppunt kunnen gaan fungeren.
Comments